Gonca Gökalp Alpaslan (XIX. Yüzyıl Yazılı Anlatılarında Sözlü Kültür Etkileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002)
| Sözlü Kültür | Yazılı Kültür |
|---|---|
| - Ritüelin bir parçasıdır, ondan kaynaklanır. | - Sözlü kültürden sonra doğmuştur. |
| - Önce sözlü kültür doğmuştur. | - Yapaydır; yazı bir teknolojidir. |
| - Doğaldır. | - Yazılıdır. |
| - Sözlüdür.. | - Belirli bir yazarı vardır. |
| - Yazarı yoktur, anonimdir. | - Metne bağlıdır. |
| - Metinsizdir. | - Yazı yoluyle aktarılır. |
| - Ağızdan ağıza aktarılır, sözlü ezbere dayalıdır. | - Okuru değişebilirse de metin değişmez. |
| - Değişebilir, çeşitlenebilir, sürekli akış ve dolaşım halindedir. | - Bireysel belleğe dayalıdır. |
| - Toplumsal belleğe dayalıdır. | - İki eyleyeni vardır: yazar ve okur. |
| - İki eyleyeni vardır: İcracı ve dinleyici. | - Yazar ve okur arasında varsayılmış (kurgulanmış) bir iletişim vardır. |
| - İcracı ve dinleyici arasında canlı iletişim vardır. | - Özdeşleşme kırılır. |
| - Dinleyicinin duygusal olarak olayla ve kahramanla özdeşleşmesi (mimesis) esastır: hazzı yaratan budur. | - Üreten yalnızdır. |
| - Üreten yalnız değildir. | - Anlatının istenen bölümüne istenilen sıktıkta ve yoğunlukta geri dönülebilir. |
| - Eleştirme, yeniden okuma vs. gibi amaçlarla anlatının başına geri dönmek mümkün değildir. | - Göze dayalıdır. |
| - Sese dayalıdır. | - Kişileri bireyleştiricidir; içseldir. |
| - Beden dili devreye girer. | - Kişiyi kendi iç dünyasına döndürür. |
| - Bireyleri bireyleştiricidir; toplumsaldır. | - Kalıpları yoktur; daha çeşitli ve esnektir. |
| - Kişileri daha az içine kapalı, dış dünyayla ve topluma açık kılar. | - Soyuttur. |
| - Kalıplıdır. | - Çözümeleme ve irdeleme vardır. |
| - Tekrar ve ritm esastır. | |
| - Somut duruma bağlıdır. | |
| - Çözümleme, irdeleme yoktur. | |