Kullanıcı Aletleri

Site Aletleri


kavramlar:acık_yapıt

Bu, dökümanın eski bir sürümüdür!


Açık Yapıt

Umberto Eco'nun orijinal adı 'Opera Aperta' (İt.)olan kitabıdır.

Kitap Eco'nun bir araya getirilmiş denemelerinden oluşur. Kitabın ilk denemesi olan “Açık Yapıt Poetikası” başlıklı denemede, Eco aynı zamanda bir kavram olarak da Açık Yapıt'tan söz eder.

Bir Kavram Olarak Açık Yapıt

Eco, Açık Yapıt'ı açıklama yoluna avangard müzikten başlar. Avangard müziğin önemli isimleri Karlheinz Stockhausen, Luciano Berio, Henri Pousseur ve Pierre Boulez'in eserlerinden örnek vererek, kavramın tam açıklamasına girmeden önce bu tür müziklerle geleneksel müzikler arasındaki yapı ve yaklaşım farklarına dikkat çeker. Kabaca tanımlı ses birimlerinin bir araya getirilip dinleyiciye sunulmasından oluşan gelenesel müziğe karşın, örneklendirilen bu çalışmalar tanımlı ve sonlu iletilerden, teksesli düzenlenmiş formlardan oluşmaz.Bu çalışmalar kendi içinde ritmik tekrarları içermezler ve söz edildiği anlamda tamamlanmış yapıtlar değillerdir. Nihayetinde öğeleri dağınıktır ve bu eksen üzerinde yorumcularının kendi inisiyatifleriyle oluşturabilecekleri bir plan imkânı da sunarlar. Dolayısıyla birer “Açık Yapıt” örneğidirler.

Ancak Eco'nun kavramın daha belirli kısımlarına ulaşmadan önce altını çizdiği önemli bir nokta da kavramın/buradaki “açıklık”ın, geleneksel anlamlarıyla karıştırılmaması ve kastedilen “Açık Yapıt”ın farklılıkların anlaşılmasının önemi üzerinde durmasıdır.Eco'ya göre “bir sanat yapıtı, biricikliği çerçevesinde, dengeli bir organik bütün olarak tamam ve kapalı;aynı zamanda da özgünlüğünü zedelemeden pek çok farklı biçimde algılanıp, yorumlanmaya elverişli olmasıyla açık yapıdadır. Böylece bir yapıtın her algılanışı onun hem bir yorumu hem de bir performansıdır, çünkü yapıt her algılanışında yepyeni bir perspektife kavuşur. 1)

Eco, bildiğimiz anlamda “açıklık”ın tarifi için Barok Çağ'ın açık formlarından, Dante'den, Mallarmé'den, James Joyce'tan (Ulysses ve Finnegans Wake), kısmen Brecht'in epik tiyatro'sundan örnekler verir. Özellikle Mallermé'nin bitmemiş yapıtı “”le Livre“ bu izahta temellerden birini oluşturur. Eco bu detaylardan giderek ”hareketli yapıt“ kavramına da ulaşır ve şu şekilde özetler:

Demek ki gördüklerimiz şunlardır:

  1. “Açık” Yapıtlar “hareketli” olup sanatçıyla birlikte yapıtı yaratmaya devam ederler.
  2. Bir üst düzeyde (türün tipi olarak “hareketli yapıt” gibi) organik olarak tamamlanmış olmalarına rağmen, izleyicinin gelen uyarının bütününü algılama edimi sırasında ortaya çıkartacağı iç ilişkilerin sürekli yaratılmasına “açık” yapıtlar vardır.
  3. Her sanat yapıtı, zorunluluğun açık ya da üstü örtülü poetikasının ürünü olsa da, sanal olarak sonsuz sayıda okumalar toplamına açıktır. Bu okurların her biri yapıtta, belirli bir bakış açısına, belirli bir beğeniye, kişisel bir performansa göre yeni bir canlılık sağlar.2)

Kaynaklar

1)
Bu yorumlama için bkz. Luigi Pareyson ve Roland Barthes'la ilgili 1. dipnot., s.10 (Açık Yapıt, Can Yayınları)”
2)
Açık Yapıt, Can Yayınları
kavramlar/acık_yapıt.1291151514.txt.gz · Son değiştirilme: 2021/07/28 12:22 (Dışarıdan düzenle)