Yenilik Edebiyatı

Sabah yazıyı okuduğumda çok değilse de şaşırmadığımı söyleyemem kendi adıma. Tamam bunlar özellikle son zamanlarda kulaklarımızın duymaya gözlerimizin görmeye aşina olduğu tutumlar halini aldı ama, mim’in başlangıcında da belirttiğim gibi bunları bir kez daha yineleyenin Enis Batur olmasını rutin bir şey olarak alamıyorum. ... Kaldı ki bir Enis Batur sevdalısı olmadığım gibi Enis Batur düşmanı da değilim. Mesela aynı ekte Mustafa Şerif Onaran, Akatalpa ve Ramis Dara’ya övgüler düzüyor, buna şaşırmıyorum. ... Ama şuradan da detaylı görülebileceği gibi Enis Batur (eleştirilere açık olarak) sadece tür olarak bile bunca şey denemişken, sürekli bir yurtdışı bağı olduğu bilinirken, eserlerine bunları yansıtırken, kitaplarının (alıntıları ve söz ettikleri nedeniyle) neredeyse bir kaynakça gibi okunurken, böyle bir bakışı yansıtması şaşırtıcı. Kaldı ki son derece bile isteye yazılmış bir yazı olduğu da belli. Bunu daha başlıktan “Yenilik Edebiyatı” deyişinden itibaren görebiliriz. Yenilik Edebiyatı çok aşina olunan bir şey değil mesela. Edebiyatta yenilik ile Yenilik Edebiyatı’nın aynı şey olmadığını da biliyoruz.(*) “Hüdainabit”ten, görsel şiir yerine “görsellik”, muhtemelen çoksesli şiir yerine “sessellik” demesinden de görebiliriz ya da buna yorabiliriz. ... Üstelik kendisinin yerini belirlerken “onaya ihtiyaç” olmadığını da altını çize çize söylüyor. Diğer yandan bizim edebiyatımızı, şiirimizi geçelim, sadece o birinci grup ikinci grup yenilikçiler ayrımında bile “birinci grup” denilen yenilikçilere yönelik haksız bir tutum da yok mu? Ve de E. Batur bundan “İki tür yenilik formu olduğunu biliyoruz” diye söz ediyor. Ama devamında söz ettiği bu formlar değil, bu formu yaratanlar. Hem neden sadece iki tür yenilik formu olsun, biz de bunu daha baştan kabul ediyor olalım. Yazının pek çok yerindeki didaktiklik burada da geçerli. ... Ve de yazı kendi içinde bir çelişkiler ağıyla da örülü. Örneğin, 37 yıldır kendisinin de bu yenilik edebiyatının parçası olduğunu belirtiyor, keşfedilecek, yapılacak şey çoktur diyor. Ama mimde olduğu gibi, “yapacak bir şey kalmadı” da diyor. Ben hiçbir zaman buradaki gibi “kapalı ve kısır ortamlarda” sıkışıp kalmadım diyor. Ama kitapları bu kapalı ve kısır ortamların okurlarının anlayacağı dilde yayımlanıyor. Ve de hâlâ bir periferi-merkez ayrımı gözetmesi, son on yılda neler olduğunu izliyorum ama bunlar taşra işi, gençler, dünya ölçeğinde olan bitenin de farkında değiller demesi de enterasan. Neden mesela “kimi gençler” yapmış bunları da “kimi şairler” yapmamış? Neden tam da Enis Batur, bunları “bu büyük bilgi birikimiyle” hepsini aynılaştırmak ve toptan yargılamak yerine, madem öyle şurda şu yapılıyor ama buna böyle bakıyorum, bunun dünyadaki uçları şunlardır vs. demiyor… Bunlar ne katar bilemeyiz ama izlemek lazım, neye uç vereceği belli olmaz, demiyor… Belki de kendisinin kadrinin yeterince bilinmediğini hissediyor, yani belki de bir tür acıyla yazıyor bunları. ... Bir de anladığım şu oldu en sonunda. Benim yorumumla: “Yenilik Edebiyatı diye bir şey var, ben ve dünyanın belli yerlerinde, belli yazarlar/şairler bunu yatık, yapıyoruz, içindeyiz.. Sizse yeniliği formellikte görüyorsunuz ve yaptığınız hiçbir şey yeni değil”. ... Son olarak, şu yazının, özünde daha önce burada söz ettiğimiz N. Özer yazısından çok da farkı yok.. Yenilik en çok, yenilik yanlısı olanları korkutur galiba, çünkü en çok onlar bilirler yeninin de bir yenisi olabileceğini, yani aslında sıradan olmayan bir bakışla “ele avuca sığmaz tarafları”nı sanatın. Hem bu bir yandan okur’a da haksızlık.. Onun da yarınını elinden almak demek. Ona da böylece “Ey okur! Yarın yeni bir şey yakalama şansın yok! Geçmiş Oldu!” denmiş oluyor diye düşünüyorum. Serkan’a da söylemiştim, Dada Korkut’un “okurunu arıyor” olması belki de yeniliğin/yeni bir şeyin/alışık olunmayanın aynı zamanda yeni algılara, alımlamacılara ya da alıcılarla oynanmasına da ihtiyaç duyduğunu gösteriyor olabilir. Görsel şiirlerin bütünü için de geçerli bu dediğim. ... E. Batur haklı, o sadece bir siyah kareydi belki de. Dünyadaki kaç milyonuncu siyah kare hatta. Ama ilk kez birisi onu bütün o çok iyi bildiğimiz siyah karelerin arasından çekip aldı ve o siyah karenin içine neler koyduğunu da henüz tam olarak bilmiyoruz ya da ona her bakanın daha önce baktığı siyahlardan farklı ne algıladığını, onda neye dönüştüğünü… En büyük yutan elemanlardan biri olarak “siyah” bitirmiş midir sözlerini? Ya da Dada bitmiş midir ya da Joyce, Pound, Duchamp? Yoksa var olmaları bile her zaman yetecek midir dün, bugün, yarın, ertesi gün birilerinin oralardan el alıp kendi “yeni”sine doğru gitmesine, değiştirmesine, dönüştürmesine. Bilemiyorum… ... ... *Buna takıldım aslında biraz ve baktım kullanılmış mı daha önce diye. Şöyle ekstra bir bilgiye ulaştım. İsmail Habip Sevük'ün (1892-1954) “Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi” diye bir kitabı varmış. 1925’te basılmış. Burada “Teceddüt” yenilik tabii (kökü cidd. Arapçadan, tazelenme, yenilenme, yeni olma anlamında. Fr. Rönesans’a denk düşüyor) Hatta Refik Durbaş bu kitapla ilgili kısa bir anketod da aktarmış. Neyse bu da başka bir konu oldu. Ama kitabı merak etmedim değil.