İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Yıllıklar

Bu artı eksiler güzel aslında. Değil mi ki her konuda aynı fikirde olmak zorunda değiliz. … Bugün Kitap-lık’ın verdiği yıllığa baktım. Şiirlerin hepsini henüz okumadım. Bir kısmına baktım. Ama “2009’de Şiirin Durumu” başlıklı bölümün tamamını okudum. … Normal bir gözle baktığınızda bu tip yazılarda hiç sorun yoktur aslında. Yani birisi çıkmıştır, ne de güzel dökmüştür ortaya yıl içerisinde ne olup bittiyse. Hatta yıl içinde bu olup biteni izlemeyen, izleyemeyenler için hazır bir bilgi de sunulmuş olur. Bu bir yüz. Ama eğer siz de yıl içinde kişisel olarak izleme imkânı bulduysanız bazı şeyleri o zaman düz bir okuma yapıp geçemiyorsunuz. Daha doğrusu yazılmışların arasında –bilinmiş, farkına varılmış ama üstü kapatılmış- şeyleri de ayrıca okuyorsunuz. … Yüzleşmek ağır bir şeydir. Yüzleşmek, yüz yüze gelmek, karşı karşıya kalmaktır. Karşı karşıya kalmak “görmedim” diyememektir. Bu, insanı istemediği durumlarda ayrıca zora sokar. O nedenle de en güzeli görmemektir. Bilip de söylememektir. Hatta mümkünse karşılaşmamak yani yüzleşmemektir. Bunları niye yazıyorum? Çünkü bu konuda bir derdim var. Bu dert üzerinden de yıllıklarla ilgili her yönüyle de eleştiriye açık olabilecek bir yazı yazdım. (Karagöz 9) Ama bu yazının “iplenmeyeceğini” zaten biliyordum. Bugüne kadar da herhangi bir şey duymadım ve görmedim de.. Ama zaten bu niyetle de yazmadığım için sıkıntı yok. Burada canımı sıkan tam da üstte yazdığım tarif üzerinden bir muameleye tabii tutulması. … Üstelik benim bir dergim yok. Yıllıkları Ramis Dara’nın Akatalpa’da yaptığı gibi kendi dergime paye çıkarmak için kullanmadım da yani. Çok sıkıcı da olabilecek şekilde bir dönemi taradım, daha çok yıllıkların kendilerini kullanarak oluşturdum. … Şimdi Bâki Asiltürk mesela yıllıkta, dergilerdeki poetik yazıların kalem kalem dökümünü yapıyor ve Karagöz’den ve bazı başka dergilerden söz ederken de şöyle geçiştiriyor. Ayrıca dosyanın adı da “Doksanın Dokusu” değil. “Doksanların Dokusu” … Genel değerlendirmeler kısmında: “Karagöz’de “Günümüz Şiirinin Ortalaması, Şiirin Millet Bağı, Türklük ve Şiir, Doksanın Dokusu” gibi özgün dosyalar okurla buluştu. Genelde iddialı yazılarla şekillenen dosyalarda tartışılanlar şiirin nabzını tutma düşüncesiyle berbaer geleceğe bakma tutumuyla da dikkat çekti. (s.205) … Dergilerde yazıların dökümünün yapıldığı bölümde: “Dosya: Doksanın Dokusu” (Bu sayının tamamı bu dosyaya ayrılmıştı)" (s.238) … Bu şekilde geçiyor. İşte sorun burda. Görüyorsun, muhtemelen okuyorsun ama görmezden geliyorsun, üstelik de yazının muhataplarından biri de sensin. Cevap filan vermen şart değil, (zaten ne denecek yani), yok da sayamıyorsun ama üstünü de güzelce örtüyorsun, ört. … Dikkatimi çeken başka kısım da şu oldu. Hem görsel şiir hem de Serkan Işın ve Murat Üstübal ile de ilişkili olduğu için yazıyorum ayrıca: … “2009’da Görsel veya Somut şiirin örnekleri kitaplaşma yolunda ivme kazandı. Her ikisi de Ebabil Yayınları tarafından basılan Serkan Işın’ın Dada’sı ve Murat Üstübal’ın Kırbozumu kitapları bu çerçevede dikkat çekti. Işın’ın kitabına koyduğu metinler görsel malzemeyle kotarılan birer “iş” görünümü verirken Üstübal’ın şiirleri dilbilgisel değerlere yaslanıyordu.” (s.212) .... Görsel veya Somut Şiir ne demek? Benim bildiğim “veya” birbirinin yerine geçebilecek şeyler için kullanılır. Görsel Şiir bir somut şiir türü olarak sayılabilse de tersi nasıl söylenir. ... Ayrıca yıllıkta 2009’da çıkan kitaplar arasında Serkan’ın kitabının adını “Dada Korkut” olarak yazabiliyorken, buradaki ironik “Serkan Işın’ın Dada’sı” sözü ne ola ki? … Bunu da geçiyorum. … Akköy Dergisi 24-26 Temmuzda Didim’de (derginin çıktığı yer) ilk kez bir şair kadınlar buluşması gerçekleştirdi. “Barış için” başlığıyla gerçekleştirildi etkinlik. 30 küsur şair kadın bu etkinliğe katıldı. Bu konuda orada izleyiciye kapalı bir forum yapıldı. Bu forumun tamamı, bildiriler ve şiirler derginin sonbahar sayısında yayımlandı. Bundan da hiç söz etmiyor mesela Baki Asiltürk. … Ama 20-22 Kasım’da yine Akköy Dergisi’nin İzmir’de yaptığı “Şiir Buluşması”ndan söz ediyor. Çünkü kendisi de davetliydi, kabul de etmişti gelmeyi ama gelmedi. (Uçakla gelmek ya da gelmemek üzerinden) … Yine yıllıkta Akköy dergisinin Aralık sayısından Didim etkinliğine kişisel nedenlerle katılmayan ama bildiri ve şiir yollayan Betül Dünder’in şiirini yıllığa alıyor. Fakat Akköy dergisi taranan dergiler arasında görünmüyor. Dolayısıyla mesela Didim etkinliklerinin tamamının aktarıldığı sayı ya da etkinlik ya da derginin yıl için de “Gülten Akın”, “Ayten Mutlu”, “Arife Kalender”, “Gülsüm Cengiz”, “Bilsen Karaca” için yaptığı özel sayılar da dail hiçbir şeyden de söz edilmiyor. … Ama Akköy dergisinin ikinci bir dergi olarak çıkardığı “Akbük” dergisinden söz ediyor. Çünkü kendisi de bir sayısına editörlük yapacak.. Vs. vs. vs… … Ve daha benzer biçimde gedikli, sırıtan öyle çok şey var ki. Dediğim gibi “hanım hanımcık” ya da “beyefendi” bir okur olarak bakarsak, “büyük hizmet”…”Şiir kazansın” … Ama ben bakamıyorum, bakamayacağım da susamayacağım da…

Doğru bu da, ilginçliklerden birisiydi. Hayır şu var, diyelim ki ortada gerçekten bir intihal bile olsa ve sen yıllığa almasan bile, bu böyle mi duyurulur. Hani eğer ortada bu yıllığa girme ya da girmeme şartları, ilkeleri varsa, o zaman bunları da belirtirsin. Bu da yıllardır söylenen "neye göre seçiliyor ya da seçilmiyor bu şiirler", varsa "nedir şu kriterler" konusuna bizi geri götürür. Bütünüyle ilkeli bir yol izlemeyip "yapay ilke"lerle böyle havalı cümleler kurmak hoş değil...

Ayrıca mesela yine dikkatimi çekmişti, yıllıkta Mustafa Fırat'ın şiirinin altında iki ayrı dergi adı, iki ayrı tarih vardı. Bu kadar ilkeli birisi olsam, aynı şiiri, ilk gönderdiği dergiyle sonucu netleştirmeden başka bir dergiye de yollayabilen şairin şiirini de almazdım mesela...

Tekrar intihale dönersek bir de şu var, ayrıca ne yapmış oluyorsun bilgiyi eksik vererek, insanlar yıllıkta bu kısmı okuyunca "Ahmet Ada intihal şairidir" çıkarımında bulunuyor. Ama o şiir hangisidir, sana göre hangi şiirle intihal ilişkisi görülüyor. O zaman bunları da yazmalısın, ben bakın bu iki şiirde, bu bu nedenlerle intihal tespiti yapıyorum, ben "bilirkişi"yim, işte bu nedenle de Ahmet Ada'yı yıllığı(m)a almıyorum dersin. İnsanlar da hiç olmazsa kendi yargılarını oluştururlar.

Konu bütünüyle çıkmazda ama o niye var bu niye yok başlığı da iyice içinden çıkmaz bir hal alıyor. Açıkçası bire bir hiç ilgilendirmiyor beni yıllıkların bu yönü. Çünkü zaten ana sorun çözülse yani o kıstaslar vs. belli olsa o zaman bu sorular da sorulmayacak, tartışma, itiraz vs. yine olur ama en azından kendi içinde tutarlı bir noktaya ulaşır. Keşke olabilse de şiirler üzerinden gidebilsek bazı sonuçlara.. Uzun bir çalışma ister bu tabii, yani yıllıktaki şiirlerin bire bir ve birbirlerine göre ve toplamda nasıl bir harita çizdikleri...

Bu çalma konusunun da sınırları belirsiz. Mesela şimdi siz de aslında bir intihalden söz ediyorsunuz üstü kapalı olsa da... Bunlara kim nasıl karar veriyor bilemiyorum. Etkilenmeyle aşırma arasındaki aralık ya da çizgi çok mu yakın, değil mi yoksa... Taklit etmek, kopyalamak... Atıfta bulunmak, alıntı yapmak... Nazire yapmak.. Divan edebiyatı türlü söz sanatlarıyla bunların hepsini bir şekilde legalleştirmiş aslında... Erdoğan Alkan gayet aleni bir şekilde kitabında bazı şeyleri ortaya koymuştu da ne oldu mesela? Bütün bunların sonunda bir ihraç mı bekliyoruz, bunun adil olduğunu mu düşünüyoruz? Biraz karışık... Hatta net bir hükme varabilmek için fazla karışık değil mi konu, kavramlar ve ortam....

Mime neden olan yıllık da çıkmış. Yani, "Şiir, Şaire Bırakılamaz." Söylenecek çok fazla bir şey yok. Veysel Çolak da söylemiyor zaten. Uzun uzun yılan'ı anlatıyor. Yılan'ın ne kadar karakter sahibi bir hayvan olduğunu ve bazı insanların, yılan kadar olamadığını. Oradan da uzun uzun kötülüğü anlatıyor. Kötülük-şair-insan ilişkisini. Belli ki Akatalpa dolaylarından Dize dolaylarına uzanan kavga ve atışmalara atıfta bulunuyor. Yıllık okurunu niye ilgilendirsin bilmiyorum. Sanırım daha çok kişinin eline ulaşacağını düşünerek bu avantajı kullanmış. Ama bir dezavantaja dönüştüğü kesin. ... Kısmen şaşırtıcı sayılabilecek olan şey ise bana göre, Veysel Çolak'ın genel olarak fazlasıyla sabit fikirli bir yapısı olmasına rağmen çok yerini bulmasa da yenilik konusuna değindiği birkaç yer ilginç. Ne açıdan derseniz, Veysel Çolak'ın bakış açısında ufacık da olsa bir sapmanın minik bir işareti sayılabileceği için... ... Şöyle diyor kısım kısım: ... "Şiir doğası gereği hep yeniden doğmak durumundadır. Bu özelliği nedeniyle, gelenekle ilişkisi, onu içermek ve aşmak üzerine kuruludur. Yenilemesi ve yenilenmesi buna bağlıdır. Şiire katkı olabilecek, Turgut Uyar'ın deyimiyle "büyük acemilikler" bu sürecin içerisindedir, bu sürecin ürünüdür. Edebiyatın, şiir dergilerinin yoksun olduğu da bu belirleyici öğedir aslında. Sorunu anlamak ve giderebilmek için bu noktadan yola çıkılabilir şimdilerde. Kuşbakışı bir değerlendirmeyle; edebiyatın, özellikle şiirin dünyadaki ağırlığını hızla yitirdiği rahatça söylenebilir. Geçmişe doğru incelendiğinde edebiyatın, şiirin etkin bir iletişim gücü olduğu, gazete ve benzeri yayınlarla, en azından eşit bir işlerlik gösterdiği görülür. Şiirin geri itilmesi görselliğin öne çıkması eşzamanlı bir olgudur. Alımlayıcı özne (okuyucu) sadece kulağını ve gözünü kullanmakla yetinince; okuma eylemliği de sona erdi neredeyse. Bu edebiyatın, şiirin yeniden yapılandırılmasını gündeme taşıdı denilebilir. Görsel şiirin önemsenmesinin bir nedeni de bu olabilir. Süregelen şiirin dışına çıkıp duvar yazılarını örnek alan bir şiirin yazılması gerektiğini öngören anlayışta da şiirden yana bir içtenlik bulunabilir. Günlük konuşma dilinin sansürsüz kullanılmasıyla ve şiirin verili özelliklerini dışlayarak yazılacak şiiri önemsemek de aynı bağlamda değerlendirilebilir. Durumu böyle algılamayıp ama şiirin yenilenmesi gerektiğini düşünenler, aranışlarını da bu doğrultuda gerçekleştirme gereği duydu. Bu, geleneğin dışına çıkmadan geleneğe dahil olma aranışıydı..."

Buralardan devam edip gidiyor. Şu önemli bence. Eğer bugüne dek bunlardan bahsetmeyen Veysel Çolak, birtakım değişiklik ya da yeniliklerin -kendisi epey temkinli söz etmiş ama- aslında ilgi çekmek ya da ip üstünde cambazlık yapmak isteyen şairlerin keyfi isteklerinden değil de, bugün içinde ve muhatabı olduğumuz yaşama koşullarından yani aslında "dışarıdan" da gelen bir şey olduğuna, olması gerektiğine doğru yaklaşıyorsa bu ilgi çekici. Yeni mi? Hayır.. Ama bu mantalitede bir taş kımıldaydıysa, bu iyi... Ki ben öyle okudum şu yukarıdaki sözleri. Tabii şu cümle mesela " Alımlayıcı özne (okuyucu) sadece kulağını ve gözünü kullanmakla yetinince; okuma eylemliği de sona erdi neredeyse." ayrıca bir meale de ihtiyaç duyuyor. Çünkü bu haliyle tutarsız, biraz açınca böyle bir cümle kendisini hemen yok edebilir. Bir de tabii "duvar yazılarını örnek alan bir şiir" söylemi de ilginç...

Not: 1-Ayrıca bu 9. yıllıkmış, 10'uncusunu da yaptıktan sonra, bir 10 yıl değerlendirmesi yapıp, devam etmeyecekmiş. 2-Bir kitap olarak baktığımızda da yazım ve biçim açısından özensiz bir kitap olmuş. Yazım hataları ve mesela baskı tarihi Şubat 2009 görünüyor... gibi gibi.. 3-Ayrıca şu da dikkat çekiyor mesela taranan dergiler arasında Yaratım var, Yaratım epeydir çıkmıyor. Ama mesela Dergah, Yediiklim, Karagöz, Fayrap, Yumuşak ğ, İkindi Yağmuru, edebiyat ortamı dergileri yok...

Çünkü bu ülkede hepimiz haklıyız. çünkü bu ülkenin başbakanının gazete patronlarına köşe yazarları için "parasını siz veriyorsunuz isterseniz susturursunuz" ifadesi, onun kişisel ifade özgürlüğünü kullanması olarak görülüyor. çünkü böyle bir ülkede yaşıyoruz.... Herkes "en önemli"... herkesin yaptığı "en önemli şey":.. herkes "haksızlığa uğramış"... bu kadar kabız bir tarih yazma yöntemi görülmemiş olsa gerek... o, her kimse, en kıymetli, o ne derse doğrudur, birdir...

bi yandan da habersisiz son yüzyılda dünyada neler olmuş.. ille onlar ölecek, biz öleceğiz, sonrakiler de ölülerin tarihini okuyacak.... birileri arada kıymet bilecek.. bu mudur yani... işte bu bütün yıllıkları, fayrap'ın çıkmış yıllığını, çıkacak mühür yıllığını, edebiyat ortamı yıllığını da yan yana koyun koyun bakın.. bu bizim 2009'umuz... bakiyemiz budur... halimiz budur.. hepimiz şairiz, hepimiz eleştirmen, hepimiz bilir kişiyiz...

sina akyol varlıkta dergilerle ilgili yazıyor... o dergi, bu dergi.. söz ücraya filan geliyor.. sevgili har!... mesela diyor ki, "Ayşegül Tözeren'in "Olmamış Dışizleri", ve "Adı değişecek" işlerini başarılı bulduğumu söylemek isterim. Neden başarılı bulduğum sorulacak olursa "yerim dar" derim"... "Şiirlerini" demek zor geliyor, "işlerini" diyor.. Çünkü bunu da buralardan almış... Bunun da düşünülmesi gerek... Neden iş denilmiş de şiir denilmemiş, şiir denilmemiş de iş denilmişse "iş" denildiğinde neden esef ediliyor... Yoksa bütünüyle bir "şiir"e mi karşı çıkış var?

Ayrıca, Dizeli ya da dizesiz, bu kimin tekeli? Kim nasıl karar veriyor şiir ya da değil, çalıntı ya da değil, yeni ya da değil, nasıl oluyor? Bu hangi tarif, neye uyuyor, neye uymuyor? Bu konular bazılarına gereksiz görülebilir... Ama bu yıllıklar, bu yıllanmış yıllıklar, tam da içinde bulunduğumuz alanın nasıl parsellendiğinin göstergesi... Paydaşlar arasında sorun yoksa amennna.. Sorun varsa birbirini yiyen yiyene.. O kadar kör olamayız, o kadar da sağır... Duymak ve görmek durumundayız...