Görsel şiir: öteki çeşme

Aslında, yaşamı değil ölümü arzulayan şiir ve mezarlıklar güzel bir metafor olmuş. Tabii ölüm yokmuş gibi yaşamak, ölümü ve mezarlıkları kıyılara itmenin kendisi, belki de tam da çağın, sebzeleri ve meyveleri toprağından arındırıp, standartlaştırıp, strech film ile paketleyip satan hipermarket kültürünün ta kendisidir. Mezarlıklar toplumun kıyılarına itildiyse, görsel şiir de toplumun marjinlerini suluyorsa ne güzel..

Bu eleştirilerde hep nükseden 2 şey var: Görsel olanı kategorik olarak "sistemin", bu sıklıkla postmoderniteyle falan da eşitlenerek, temel taşıyıcısı, suç ortağı olarak görmek; ikincisi de, anlamı ve dili sorunsallaştırmayı direk "yozlaşma" olarak görmek.

Dolaşımda olan standart eleştiriler, en azından dil söz konusu olunca, altta yatan dertleri anlamasalar da ve sadece normalliklerin diliyle konuşuyorlarsa da, dille farklı ilişkiler kurulabileceğinin farkındalar. Bu da bir şey. Ama görsel olan söz konusu olunca, şu an bize "normal" gelen görsellikleri algılama tarzlarımızın bile aslında buna uygun öznelliklerin yaratılmasıyla mümkün olduğunu görmezden geliyorlar ve görsel şiirin görsellikle kurduğu farklı ilişkilerin de imkanlarına karşı kör kalıyorlar. Şu an gördüğü gibi gören öznelliklerimizi mutlaklaştırmak kadar sistemle suç ortaklığı olan başka bir şey var mıdır?

ilericisi, gericisi, aydınlanmacısı, muhafazakarı diye şimdi toptan başlayacağım ama bu insanların kültürel kodlarında "görsel" olan göze ait değil, daha çok başka bir yere aitmiş gibi geliyor bana. görselliği ve ona ait olanı bu kadar bastırmış olmalarını da anlamak mümkün değil.

görsel şiirin imkanları ve imkansızlıkları içinde bunların görsel diye işaretlediği şey arasında bir bağ kuramıyorum ben. o kadar incelikle düşündüklerini falan da sanmıyorum gerçi. ama bir kez daha tekrarlamak gerekiyor; görsel şiirin anladığınız anlamda endüstrileşmiş görsellikle, motive edilmiş gösterge ile düşmanlık ve hasımlıktan öte bir ilişkisi yok arkadaşım!

örneğin resim demiş. resimle ilişkisi falan da yok bir tür olarak görsel şiirin. Sadece ve sadece şiir ile ilişkisi var. bu ilişkiyi kuramayan şairin, derdini ben henüz anlamış değilim. burada teorik bir açmazdan öte, descartes gerisine kadar uzanan bir ilkel hal var. "zihnin gerisinde, hayal gücü vb." marazi kavramlarla, ne bugün, ne de şimdi şiirin içine girebilir. hayret etmekten başka hiç bir şey gelmiyor elimden.

"başka türlü bir görsellik" olmayacağını düşünmeleri ise, o ağlandıkları kapitalizmin zaferidir açıkçası. motive edilmiş ve simge/sembol enerjisine kavuşmuş şeyler dışında hiç bir şeyden anlamıyor bu insanlar anlaşılan. düşünseniz bir kuşak somutluktan form anlamış, ama amorf dediğinde yüzünü buruşturmuş. dikte edilmiş bir görme ve algılama, akıl yürütme dışında gerçekten ne sunabiliyorlar bize? o şeyin yanına o şeyin geleceğini ve buradan da "anlam"ın doğacağını söylemek midir iş?

Descartes'in elinde bir iç (ruh) bir de dış (gövde, beden) vardı, kabul. Ve algılamayı bu ikisi için yeniden ele aldı diyelim. Ama ya sonrası? Görme yetisine ve becerisini bu kadar "sıkı" eğitmek, disipline etmek, başta da dediğim gibi ancak bastırmakla olabilir.

verili dizge dediğin zaten o gösteren-gösterilen ilişkisinden oluşmuyor mu. Hem bu ilişkinin sorgulanmasına karşı çıkıp hem de verili dizgeyi parçaladığını (evet, son 5 yılın en kiç kavramı) iddia etmek, görsel şiiri postmodern diye etiketleyip, kendi şiirini yapıbozumcu olarak nitelemekte bir tutarsızlık bulmamak (postmodern bağlamında bu kadar eleştiriye maruz kaldığı halde görsel/deneysel şiir yazanlardan hiçbiri ben yapıbozumcu yöntemle şiir yazıyorum dememiştir sanırım) büyük başarı, büyük bir medeni cesaret.

Ya hu, şu postmodern bu postmodern diyenler, avangardist olsa gam yemem ama koskoca bir yüzyılı nasıl atlayıp da konuşuyor bu romantik herifler.

Ayrıca elma benzetmesi her şeyi açıklıyor, fazla söze gerek yok...

Soyulur muydu kabuğu hayatın yoksa bütün vitamini kabuğunda mıydı

(yılmaz erdoğan)

Bunu da unutmamak lazım.

şiir'de gördüğümüz bir durum var (aslında bu devletle de bağlantılı). omerta gibi kanunları var bu adamların. değişiklik teklif edilmesi dahi imkansız maddelerimiz var ya, onlar gibi. bu arkadaşların çoğuna bakın,hayatın akışkanlığını, değişmeleri, gelişmeleri katı bir yüz ifadesi ve deterministik bir nas ahlakı ile görürler. herhangi bir şairimizi çevirip sorun, niçe'ci bir eda ile değişmeyecek olanların listesini sunar size. tezat ilginçtir.

bu artık köylülük mü, kentlilik mi, sınıfsal bir anomali mi yoksa yılların getirdiği felç mi bilmiyorum. görsel şiir madem vardı, örneğin, bugüne kadar neden ilgini çekmedi? çekmedi çünkü böyle bir şeyi sorsan, gündeme getirsen, seni ayıplarlardı abilerin. çünkü şiirde abilik, ustalık vardı. yani kurumlaşmış ve kuşaktan kuşağa geçmiş bir cahilleşme, öğrenilmiş (kutlu) bilgisizlik.

şiirleri kendi muhbirleri zaten bu adamların, fazla söze de gerek yok.